14 Kasım Dünya Diyabet Günü
Dünya Diyabet Günü 2020 yılı teması Hemşireler ve Diyabet ‘tir. Bu yılki tema, hemşirelerin diyabetli bireyleri desteklemede oynadıkları önemli rol hakkında farkındalık yaratmayı amaçlamaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’ne göre;
- Hemşireler sağlık profesyonellerinin %59’unu oluşturmaktadır.
- Küresel hemşirelik işgücü 27,9 milyon olup, bunların 19,3 milyonu profesyonel hemşiredir.
- 2018 yılında küresel hemşire açığı 5,9 milyondur. Bu açığın % 89'u düşük ve orta gelirli ülkelerde yoğunlaşmaktadır.
Hemşireler: Diyabet İçin Fark Yaratın
Toplumun değerli bir üyesi olan hemşireler, çok çeşitli sağlık sorunları ile yaşayan insanları desteklemek için önemli rol oynamaktadır. Diyabetle yaşayan veya diyabete yakalanma riski olan bireylerin de bu desteğe ihtiyacı vardır.
Diyabetli bireyler bir dizi zorlukla karşı karşıyadır ve hemşireleri onları destekleyecek becerilerle donatmak için eğitim çok önemlidir. Uluslararası Diyabet Örgütü, hemşirelerin diyabet hakkında daha fazla bilgi edinmesi ve diyabetli insanlar için bir fark yaratabilmeleri için eğitim almaları için fırsatları kolaylaştırmak istemektedir.
Diyabetli Bireyler: Hemşireler Fark Yaratır
Diyabetli bireylerin sayısı dünya çapında artmaya devam ettikçe, hemşirelerin ve diğer sağlık destek personelinin rolü, diyabet yönetiminde giderek daha önemli hale gelmektedir. Hemşireler genellikle diyabetli bireylerin etkileşim kurduğu ilk ve bazen tek sağlık profesyonelidir ve bu nedenle ilk değerlendirme, bakım ve tedavilerinin kalitesi hayati önem taşır.
Hemşirelerin diyabet kilit rol oynadığı noktalar şunlardır:
- Diyabetin erken teşhisi ve dolayısıyla erken tedavisini sağlamak,
- Komplikasyonları önlemeye yardımcı olmak için diyabetli bireylere diyabet yönetim eğitimi ve psikolojik destek sağlamak,
- Tip 2 diyabeti önlemek amacıyla risk faktörü olan bireylere yardımcı olmak.
Dünyanın dört bir yanındaki hemşireleri diyabetli bireyleri ve tip 2 diyabet riski olan bireyleri destekleyecek becerilerle donatmak için daha fazla eğitime ve finansmana önemli bir ihtiyaç devam etmektedir. Bu nedenle sağlık hizmeti sağlayıcıları ve hükümetler eğitim ve öğretime yatırım yapmanın
önemini kabul etmelidir. Hemşireler, diyabetten etkilenen insanlar için fark yaratabilir. Tüm bu nedenlerde Uluslararası Diyabet Örgütü, diyabetle yaşayan ve diyabetten etkilenen insanlar adına, ulusal hükümetlerden hemşirelerin diyabet bakımındaki rolünü tanımalarını ve ilerletmelerini isteyen bir eylem çağrısı başlatmayı planlamaktadır.
Günümüzde 425 milyondan fazla insan diyabetle yaşamaktadır. Bu bireylerin çoğu; düzenli fiziksel aktivite, sağlıklı ve dengeli beslenme ve sağlıklı yaşam ortamlarının teşvik edilmesi yoluyla hastalığa yakalanma riskinin büyük oranda önlenebilir olduğu Tip 2 diyabetli bireylerdir. Ailelerin, Tip 2 diyabet için değiştirilebilir risk faktörlerini önlemede kilit rolü vardır ve sağlıklı bir hayat tarzını yaşamak için eğitim, kaynaklar ve uygun ortamlarla desteklenmelidirler. Hala diyabetle yaşayan 2 kişiden 1 ‘i tanı almamıştır ve bu bireylerin çoğu Tip 2 diyabetlidir. Diyabetin komplikasyonlarını önlemek ve sağlıklı sonuçlara ulaşmak için erken tanı ve tedavi önemlidir. Tüm aileler diyabet hastalığından potansiyel olarak etkilenmektedir ve bu nedenle her tür diyabet için belirti ve risk faktörleri hakkında farkındalık erken teşhis etmede hayati öneme sahiptir.
Sağlık Bakanlığı verilerine göre 2018 yılında 19 yaş altı 74.924 (%0.26), 19 yaş ve üzeri 5.962.473 (%10.3) tanı alan diyabetli birey bulunmaktadır. Ülkemizde tanı alan 6.037.397 (%7) diyabetli birey bulunmaktadır.
Türkiye Beslenme Araştırması 2017 verilerine göre ise 15 yaş ve üzeri diyabetli birey oranı %12.5 bulunmuştur. (20 yaş ve üzeri %13.5). Araştırma sonuçlarına göre yaklaşık %3.2 kişi diyabetli olduğu halde tanı almamıştır.
2011 yılından itibaren Bakanlığımız tarafından toplumda diyabet farkındalığını arttırarak, gelecek nesilleri diyabetten korumayı ve tanı alan hastalara sunulan diyabet bakım kalitesinin yükseltilmesini, komplikasyonların ve diyabete bağlı ölümlerin azaltılmasını amaçlayan “Türkiye Diyabet Programı 2015-2020” uygulanmaktadır.
“Türkiye Diyabet Programı 2015-2020”de diyabet hastalığı ile ilgili genel bilgiler özetlenmiş, diyabetin Dünya’da ve Türkiye’de mevcut durumu ortaya konmuş ve diyabetle etkin mücadele edilebilmesi için ulaşılması gereken 5 amaç belirlenmiştir. Bu amaçlar;
1- Etkin diyabet yönetimi için politika geliştirmek ve uygulamak,
2- Diyabetin önlenmesini ve erken tanı konmasını sağlamak,
3- Diyabet ve komplikasyonlarının etkin tedavisini sağlamak,
4- Çocukluk çağında diyabet bakım ve tedavisini geliştirmek,
5- Tip 2 diyabet ve obeziteyi önlemek ve diyabet ve diyabet programını etkin izlemek ve değerlendirmektir.
Diyabet Eğitim Çalışmalarımız Kapsamında;
- Diyabetli Bireyler İçin Eğitimci Rehberleri hazırlanmış ve illere dağıtımı yapılmıştır.
- Hastanelerde görevli diyabet hemşireleri ve diyetisyenlere yönelik hizmet içi eğitim düzenlenmiştir.
- Hastanelerde diyabetli bireylere yönelik verilen eğitimler kapsamında diyabet okul diploması alan birey sayısı 2019 yılı itibariyle 79 bine ulaşmıştır.
- İllerde görev yapan aile sağlığı elemanlarının ve aile hekimlerinin danışmanlık hizmeti verebilmeleri için obezite ve diyabet ile ilgili Danışmanlık Rehberi ve Kontrol Listeleri oluşturulup basım ve dağıtımı yapılmıştır.
- Birinci basamakta toplam 850 hekim/hemşire/diyetisyene obezite ve diyabet konulu hizmet içi eğitim verilmiştir.
• Birinci Basamakta Hekimler için Tip 1 Diyabet Tanı, Tedavi ve İzlem Rehberi ve Birinci Basamak Sağlık Kurumları İçin Obezite ve Diyabet Klinik Rehberi hazırlanmış olup basım ve dağıtımı tamamlanmıştır.
• Evde bakım hizmetleri kapsamında diyabetli bireylere yönelik hizmet verilmektedir.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) ve Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derneği ile işbirliği halinde Okulda Diyabet Programı uygulanmaktadır.
- Programın ilk amacı öğretmenlerde Tip 1 Diyabet hakkında farkındalık yaratmaktır. Program kapsamında Diyabetli Öğrenciler Genelgesi revizyonu yapıldı. Fark Yaratan Öğretmen Ödülleri verilmiştir. Öğretmenler için eğitim materyalleri geliştirilmiştir.
- MEB’in desteği ile ilk orta ve liselere yönelik “diyabet konulu resim yarışması” ve fotoğraf yarışması” yapılmış ve resim kataloğu basılmıştır.
- Diyabetli öğrencilerin bulunduğu okullarda diyabet farkındalık eğitimleri yürütülmektedir. 2018-2019 eğitim öğretim dönemi boyunca 81 ilde yaklaşık 2.7 milyon öğrenciye Tip 1 diyabet, sağlıklı beslenme ve obezite konulu eğitimler verilmiştir.
- Çocukluk çağı diyabeti ile ilgili Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derneği işbirliğinde Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü ile çalışmalar yapılmış, hastanelere uygun veri girişi yapılması için entegrasyon yapılması sağlanmıştır.
• Tıbbi Cihaz Piyasa Gözetim ve Denetimi kapsamında piyasadan numune toplanarak cihazların analitik performanslarının değerlendirilmesine yönelik çalışmalar devam etmektedir.
• Uzaktan Sağlık Eğitim Sistemi’nde Aile hekimleri için Diyabet Yönetim Modülü geliştirilmiştir.
• Okulda Diyabet Programı kapsamında okul eğitimlerini veren sağlık personelinin hizmet içi eğitimleri devam etmektedir.
• Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü ile koordineli çalışarak diyabet tanı, komplikasyonlar ve HbA1c konularında Bakanlık veri tabanı takip edilmekte ve güncellenmektedir.
• Aile hekimlerinin riskli bireylerde tarama kriterleri, tanı alanlarda ise yıllık yapılması gerekli hususlar belirlenmiş olup diyabetin birinci basamak sağlık hizmetlerinde klinik yönetimi konusunda çalışmalar tamamlanmıştır. Bu sistem ile Aile Hekimleri kendilerine kayıtlı olan diyabetli hastası için yaptığı planı ve hastanın tedavi hedeflerine ulaşıp ulaşmadığını görebilecektir. Tekrarlayan izlemlerle hastanın belirlenen tedavi hedeflerine ulaşıp ulaşmadığı da ölçülebilecektir. Hasta aile hekimi tarafından uzman hekime, SHM’de çalışan fizyoterapist veya diyetisyene yönlendirilirken elektronik ortamda not yazabilmekte ve yazılan notların tüm tedaviye dahil olan kişilerce görülmesi mümkün olmaktadır.